答案:(1)表达了破国亡家的痛苦之情,(并借梅花的意象)表现了诗人孤傲步裙、坚贞自励的情怀。(意思对即可)(2)这句诗借景抒情,通过描写山雨过后天地寂寥的景象,表达了诗人孤傲寥落的情怀。(意思对即可)
二、知识梳理
思想内容主要是指诗歌的立意;古人云:诗言志。“志”是指志向、报负、愿望、情怀等。一般地说,唐诗重情,宋诗重理。古诗中常见思想感情有:
忧国忧民 建功报国 怀古伤今 蔑视权贵 愤世嫉俗
怀才不遇 寄情山水 归隐田园 登高览胜 惜春悲秋
思乡怀人 长亭送别 思乡念亲 相知相思 别恨离愁
此外思想感情还有迷恋、忧愁、惆怅、寂寞、伤感、孤独、烦闷、恬淡、闲适、欢乐、仰慕、激愤、坚守节操、忧国忧民等。
题材类型与思想感情
1. 送别诗:或表达依依不舍之情,或叙写别后的思念
2. 怀古诗:或表达对古人的缅怀之情,或表达昔盛今衰的感叹
3. 战争诗:或表达对战争的厌恶,或表达对和平的向往
4. 思乡诗:或表达对家乡的思念,或表达对亲人的牵挂
5. 借景抒情、托物言志诗:或表达报国无门、怀才不遇的伤感,或体现不愿与世俗同流合污的品质,或借景表达自己的美好志向,或托物表达自己的高洁品质
高考题中的思想感情归类:
XX年各地高考诗歌题材多样,这些题材基本涵盖了古代诗歌的内容,覆盖面较广。我们粗略作了统计,主要涉及以下的题材:
写山水田园的:黄庭坚《题竹石牧牛》、陶渊明《移居(其二)》、谭敬昭《粤秀峰晚望》
题竹石牧牛 并引 (黄庭坚)
子瞻画丛竹怪石,伯时增前坡牧儿骑牛,甚有意态,戏咏。
野次小峥嵘,幽篁相倚绿。阿童三尺棰,御此老觳觫。
石吾甚爱之,勿遗牛砺解!牛砺解犹可,牛斗残我竹。
[注]伯时:宋茂名画家李公麟的字。野次:郊野。棰:鞭子。
宋代绘画艺术特别繁荣,题画诗也很发达,苏轼、黄庭坚都是这类诗作的能手。本篇为苏轼、李公麟合作的竹石牧牛图题咏,但不限于画面意象情趣的渲染,而是借题发挥,凭空翻出一段感想议论,在题画诗中别具一格。
移居二首(其二)(陶渊明)
春秋多佳日,登高赋新诗。 过门更相呼,有酒斟酌之。
农务各自归,闲暇辄相思。 相思则披衣,言笑无厌时。
此理将不胜,无为忽去兹 。衣食当须纪,力耕不吾欺。
写闲居逸趣的:苏轼《东坡》、张可久《人月圆•山中书事》、无名氏《正宫•叨叨令》、李商隐《端居》
东坡①(苏轼)
雨洗东坡月色清,市人行尽野人行。莫嫌荦确②坡头路,自爱铿然曳杖声。
[注]①此诗为苏轼贬官黄州时所作。东坡,是苏轼在黄州居住与躬耕之所。②荦确:山多大石。
[背景点击]
苏轼从政之道充满了荆棘。他44岁任湖州知府的时候,以文字遭谗,被控入狱。获释后,45岁被谪黄州。他在黄州溪山的东坡拾瓦砾、刈草,于大雪中做成“雪堂”。题为“东坡雪堂”,自号东坡居士。躬耕自食,过着简单的生活。暇时读书作诗,曾写了这首题名《东坡》的诗,我们也可以从中看出他对逆境处之泰然的心情。
东坡本是一地名,在当时黄州(今湖北黄冈)城东。原是几十亩荒地,后拨给诗人开垦耕种,于是诗人自号东坡,也许就是因为这段山路就象是他的经历和遭遇一样曲折坎坷。从中也可看出诗人开阔的胸襟。