带长铗之陆离兮(与“短”相对)
长 茅搪长扫净无苔(经常)
老有所养,幼有所长(抚养)
身无长物(多余的)
必固其根本(使……稳固)
根不固而求木之长(稳固)
固 管仲固谏不听(坚持)
人固有一死,或重于太山,或轻于鸿毛(本来)
秦孝公据崤函之固,拥雍州之地(险要地势)
求木之长者,必固其根本(追求)
不求闻达于诸侯(追求)
求 予尝求古仁人之心(探求)
客之美我者,欲有求于我也(请求)
文武并用,垂拱而治(治理得好),
治 不效则治臣之罪(惩治)
医之好治不病以为功(医治)
思国之安者,必积其德义(安定),
燕雀安知鸿鹊之志哉(怎么)
安 衣食所安,弗敢专也(享受)
项王日:“沛公安在?”(哪里)
信者效其忠(诚实)
信 愿陛下亲之信之(信任)
小信末孚,神弗福也(信用)
忌不自信(相信)
犯法当死(判罪)
凡人君当神器之重(主持、掌握)
当 盛夏之时,当风而立(对着,面对)
安步以当车(当作)
克终者盖寡(能够)
克 克己复礼以为仁(克制)
操遂能克绍(战胜,攻破)
盖在殷忧,必竭诚以待下(来)
以 则思无以怒而滥刑(因为)
虽董之以严刑(用)
故临崩寄臣以大事也(把)
何必劳神苦思,代百司之职哉(呢)
哉 岂人主之子孙则必不善哉(吗)
《种树郭橐驼传》
虽曰爱之,其实害之(虽然)
虽 虽鸡狗不得宁焉(即使)
橐驼非能使木寿且孳也(而且)
北山愚公者,年且九十(将,将近)
且 存者且偷生,死者长己矣(姑且)
臣死且不避,后酒安足辞(尚且)
穷且益坚,不坠青云之志(将要)
(四)词类活用
1.名词作状语
⑴骊山北构而西折(北、西:向北,向西)
⑵蜂房水涡(蜂房、水涡:像蜂房,像水涡)
⑶辇来于秦(辇:坐着辇车)
⑷廊腰缦回(缦:像缦带一样)
⑸朝歌夜弦(朝、夜:在早上、在夜晚)
2.名词活用作动词
⑴吾师道也(师:学习)
⑵师道之不传也久矣(师:从师。下文“或师焉”“则耻师焉”“师道之不复”中“师”同此)
⑶不耻相师(师:学习)
⑷未云何龙(云、龙:出现云、出现龙)
⑸辞楼下殿(下:走下)
⑹朝歌夜弦(歌、弦:唱歌,弹弦)
⑺鼎铛玉石,金块珠砾(铛、石、块、砾:当铁锅,当石块,当土块,当瓦砾)
⑻族秦者秦也,非天下也(族:族灭)
⑼可怜焦土(焦土:成为焦土)
⑽名我固当(名:取名)
⑾其筑欲密(筑:捣土)
⑿早实以蕃(实:结果实)
⒀爪其肤以验其生枯(爪:用指甲划破)
3.动词活用作名词
⑴燕赵之收藏,韩魏之经营(收藏、经营:金玉珍珠)
4.形容词活用作名词
⑴师者,所以传道受业解惑也(惑:疑惑的问题,糊涂的问题)
⑵是故圣益圣,愚益愚(圣、愚:圣人,愚人)
⑶圣人之所以为圣,愚人之所以为愚(圣、愚:圣人,愚人)
⑷位卑则足羞,官盛则近谀(卑、盛:卑贱的人,低下的人;势盛位高的人)
⑸小学而大遗(小、大:小的问题,大的问题)