今义:怜悯,同情。
《谏太宗十思疏》
⑴必固其根本 古义:树根。
今义:事物的根源或最重要的部分。
⑵纵情以傲物 古义:放纵感情,含贬义。
今义:尽情。
⑶三驱以为度 古义:把……当作。
今义:认为。
⑷思虚心以纳下 古义:使心虚。
今义:不自以为是,能够接受别人的意见。
⑸何必劳神苦思 古义:为什么一定。
今义:用于反问的语气,表示不必。
《种树郭橐驼传》
⑴不抑耗其实而已 古义:它的果实。
今义: 承上文转折,表示所说的是实际情况。
(三)一词多义
《师说》
六艺经传皆通习之(注释或解释经义的文字)
师道之不传也久矣(流传,动词)
作七十列传(传记,一种文体,名词)
传 舍相如广成传舍(驿站,客舍,名词)
遽传不用(驿车,传达命令的马车,名词)
传令里中者以羽(传送,传递,动词)
师者,所以传道受业解惑也(传达,传授,动词)
吾师道也(效法,学习,动词)
师 道之所存,师之所存也(老师,名词)
齐师伐我(军队,名词)
师旷鼓琴(乐官,乐师,名词)
师者,所以传道受业解惑也(道理)
师道之不传也久矣(风尚)
策之不以其道(方法)
道 于是废先王之道(思想、学说)
有碑仆道(道路)
何可胜道也哉(说)
术业有专攻(研究)
攻 不可胜者守也,可胜者攻也(攻打)
他山之石,可以攻玉(雕琢)
师道之不传也久矣,欲人之无惑也难矣(用在句中,舒缓语气,译为“啊”或不译)
也 斯亦伐根以求木茂,塞源而欲流长也(陈述句句末,“啊”)
孔文子何以谓之文也(句末,表反问,“呢”)
三人行,则必有我师(就,表条件)
则 于其身也,则耻师焉(却,表转折)
此则岳阳楼之大观也(就是,表判断)
而耻学于师(向)
不拘于时(被)
于 师不必贤于弟子(比)
其皆出于此乎(在)
其闻道也亦先乎吾(相当于“于”,引进比较对象,译为“比”,介词)
乎 夫庸知其年之先后生于吾乎(用于句末,表示反诘语气,语气词)
叫嚣乎东北,隳突乎南北(介词,在,引出动作的处所)
师者,所以传道受业解惑也(表示“用来……的”“……的凭借”)