亲贤臣,远小人,此先汉所以兴隆也;亲小人,远贤臣,此后汉所以倾颓也(《出师表》)
圣人之所以为圣,愚人之所以为愚(《师说》)
所以遣将守关者,备他盗之出入与非常也(《鸿门宴》)
四、组成固定结构“为……所”,表示被动。例如:
不者,若属皆且为所虏(《鸿门宴》)
为仲卿母所遣(《孔雀东南飞》)
【为】
一、作动词,读“wéi”
1.修筑,修建。例如:
为坛而盟,祭以尉首(《陈涉世家》)
2.成为,变为。例如:
青,取之于蓝,而青于蓝;冰,水为之,而寒于水(《劝学》)
合从缔交,相与为一(《过秦论》)
竭诚则吴越为一体(《谏太宗十思疏》
化而为鸟,其名为鹏(《逍遥游》)
3.做。例如:
谁为大王为此计者(《鸿门宴》)
为之,则难者亦易矣;不为,则易者亦难矣(《为学》)
4.担任,例如:
陈胜、吴广皆次当行,为屯长(《陈涉世家》)
5.表判断,是、算是。例如:
于人为可讥,而在己为有悔(《游褒禅山记》)
如今人方为刀俎,我为鱼肉(《鸿门宴》)
6.叫作,称为。例如:
化而为鸟,其名为鹏(《逍遥游》)
7.作为,当作。例如:
以五百岁为春(《逍遥游》)
8.认为
孰为汝多知乎(《两小儿辩日》)
9.创作,写
因为长句,歌以赠之(《琵琶行》)
故为之说,以俟夫观人风者得焉(《捕蛇者说》)
二、作介词
1.表示动作行为受益的对象,译为“给”“替”,读“wèi”。例如:
公为我献之(《鸿门宴》)
有宁越、徐尚、苏秦、杜赫之属为之谋(《过秦论》)
谁为大王为此计者(《鸿门宴》)
此人一一为具言所闻(《桃花源记》)
旦日飨士卒,为击破沛公军(《鸿门宴》)
2.表动作行为引出的对象,可译为“对”“跟”“同”“向”,读“wèi”。
此中人语云:“不足为外人道也。”(《桃花源记》)
3.表被动,可译为“被”,读wéi,例如:
不者,若属皆且为所虏(《鸿门宴》)
三、作语气助词,放在疑问句的末尾,表反诘语气,可译为“呢”。例如:
如今人方为刀俎,我为鱼肉,何辞为(《鸿门宴》)
奚以之九万里而南为(《逍遥游》)
【焉】
一、作代词
1.表疑问,译为“怎么”“哪里”“什么”。例如:
且焉置土石(《愚公移山》)
世与我而相违,复驾言兮焉求(《归去来兮辞》)
2.表他称,译为“他(们)”“它(们)”。例如:
以俟夫观人风者得焉(《捕蛇者说》)
二、作语气助词
1.用于句末,表陈述或疑问语气,可译为“啊”“呢”“了”,或不译。例如:
万钟于我何加焉(《鱼我所欲也》)
于是余有叹焉(《游褒禅山记》)
2.用于句中,表停顿,可不译。例如:
或师焉,或不焉(《师说》)
是以后世无传焉,臣未之闻也(《齐桓晋文之事》)
三、作形容词、副词词尾,相当于“然”。例如:
盘盘焉,囷囷焉,蜂房水涡,矗不知其几千万落(《阿房宫赋》)
少焉,月出于东山之上,徘徊于斗牛之间(《赤壁赋》)
四、作兼词,相当于“于之”“于此”,可译为“在这里”“在那里”。例如:
积土成山,风雨兴焉(《劝学》)
永之人争奔走焉(《捕蛇者说》)
寡人之于国也,尽心焉耳矣(《寡人之于国也》)
【与】
—、作动词
1.给予,授予。例如:
玉斗一双,欲与亚父(《鸿门宴》)
与尔三矢,尔其无忘乃父之志(《伶官传序》)
2.结交,参与。例如:
失其所与,不知(《烛之武退秦师》)
合从缔交,相与为一(《过秦论》)